Bài 11- XÂY MỘ THẾ NÀO CHO ĐÚNG

Bạn đọc hãy quan sát Hình 1. Bạn có thấy một nghĩa trang của làng quê giống như một thành phố thu nhỏ không? Hiện nay có tình trạng dân ta ở nhiều địa phương xây mộ cho người chết như xây nhà ở cho người sống, dẫn đến vừa tốn đất, vừa tốn tiền, mà không đáp ứng được cái mà người chết cần ở người sống. Vì vậy tác giả viết bài này, nhằm hướng dẫn bạn đọc tìm hiểu thêm về cách xây mộ cho người chết sao cho hợp lý và có hiệu quả.

Hình 1- Nghĩa trang hay Thành phố thu nhỏ đây?

2- Sống và chết của con người

Ngày nay loài người gần như đã thừa nhận con người ta tồn tại 3 thể: Thể Xác (Body) là thân xác của ta, thể Vía (Soul) là Phần hồn của ta và thể Trí (Spirit) là tâm trí của ta. Muốn rèn luyện toàn diện, con người cần rèn luyện cả 3 Thể này. Khi ta chết, thể Xác phân huỷ trở về đất và Khí. Còn thể Vía và thể Trí, còn gọi là Linh hồn ta, thì tồn tại dưới dạng sóng vi tế trong một không gian khác, ta gọi là cõi âm. Đây chính là một người Trời trong ta suốt cả vuộc đời, nay bỏ thân xác ta mà về cõi Trời.

Vì sóng vi tế rất thanh nhẹ nên nó bị các sóng tia Hồng ngoại và tia Nhìn thấy trong phổ bức xạ mặt trời áp đảo. Do đó ở những nơi thờ cúng, ta không nên để có quá nhiều ánh sáng mặt trời, người âm sẽ khó ngự. Nói cách khác, ở những nơi này cần có bầu không khí mát, hơi tối một chút, không được nóng quá và sáng quá. Ở mộ cũng vậy, phải mát. Muốn mát thì trên mộ phải có cỏ xanh. Cỏ xanh trên mộ là để cho không khí nghĩa trang được mát, không bị cương nóng, làm cho người âm sợ mỗi khi ta cũng mới họ về. Nhiều người quan niệm trồng cây to cao thì rễ ăn vào mộ làm cho "động mộ". Quan niệm này không đúng thực, vì không có chuyện động mộ như ta quan niệm. Động ở đây là sợ rễ cây to ăn lan rộng sẽ phá nứt hỏng mộ (Giống như hè phố bị gãy nứt do rễ hàng cây bóng mát). Vì ta quan niệm phải giữ ngôi mộ lâu bền nên cứ sợ trồng cây ta bóng mát thì rẽ nó sẽ làm hỏng mộ. Một nghĩa trang có quy hoạch cây xanh lường trước điều này thì không sợ điều này. Vậy nên các nghĩa trang cũng nên có trồng cây xanh bóng mát, vừa thích hợp cho cả người Trần và người âm mỗi lần về nghĩa trang.

3- Người chết cần gì ở người sống?

Người chết cần ở người sống một tấm lòng: Tấm lòng chân thành tưởng nhớ đến họ. Thế thôi.

Phương tiện để tưởng nhớ đó là bàn thờ. Thắp hương trên bàn thờ là gặp được người âm rồi, không cần phải ra mộ. Đối với người chết, ngôi mộ to nhỏ, sang hèn có hay không có mộ đều không quan trọng. Người chết không ai yêu cầu xây mộ cho mình thật hoành tráng cả. Mộ to nhỏ, sang hèn là ý thích của người sống mà thôi. Có khi chẳng vì người chết, mà chỉ là ganh đua giữa người sống với nhau. Người ta xây mộ cho người thân hoành tráng thế, mà mình lại thua kém à? Thế là chạy theo phong trào, đua nhau xây mộ như thể một thành phố thu nhỏ, cũng bê tông cốt thép, cũng ốp đá Granit, rồi màu sắc rực rỡ v.v.... Vậy ta có nên chạy theo “phong trào” thế này không?

4- Người chết phải về với đất: Con người ta sinh ra từ đất, còn gọi là sinh ra từ Khí, chết lại trở về với đất, thành Khí. Đó là quy luật vận hành tự nhiên của hàng triệu thế hệ xưa nay. Vậy theo thông thường thì khi chết có thể đốt xác thành tro bụi và trải về với đất đồng quê, tức là về với đất mẹ mà mình sinh ra. Cũng có thể lập một ngôi mộ đơn giản để con cháu đời sau có chỗ thăm viếng tưởng nhớ. Ngôi mộ này sau khoảng 4 đời có thể hoá thành đất, không còn ai nhớ đến nữa. Con cháu chỉ thờ tổ tiên đến 4 đời (Cao Tằng Tổ Khảo), tức là thờ tới đời Kỵ của mình. Đó là lý do ở các nhà thờ Họ người ta thường chỉ lập bài vị tới đời Kỵ của mình mà thôi. Đến đời thứ 5 thì chắt chút không còn biết cụ kỵ mình là ai nữa. Nó chỉ tưởng niệm tổ tiên trên bàn thờ chứ không còn ra mộ. Ngôi mộ này đã hoá thành đất. Người chết đã về với đất mẹ. Vì thế mới có từ “Quê hương”. Quê hương, người xưa trong nền kinh tế tiểu nông, quan niệm là làng xã của mình. Người chết mộ chôn trên cánh đồng làng. Ngày nay từ Quê hương quan niệm rộng hơn: Quê hương là tổ quốc. Vì vậy khi chết mộ đặt bất cứ đâu trên đất nước mình đều là đất mẹ. Tổ quốc của ta thiêng liêng đối với mỗi người là vì vậy.

Người chết phải về với đất. Nấm mồ rồi cũng phải được phân huỷ thành đất. Đó là lý do vì sao hàng triệu thế hệ người đã chết mà trên trái đất này hiện chỉ còn mộ của khoảng vài thế hệ gần đây thôi. Còn các mộ khác đi đâu? Nó đã hoá thành đất cả rồi. Cho nên chôn mộ thế nào để khoảng 4 thế hệ sau đã thành đất là tốt nhất. Đó chính là đã đảm bảo môi trường bền vững. Một dân tộc thiểu số ở tỉnh Điện Biên có tục chôn mộ đất phẳng, trên dựng một lều bằng tranh tre rất nhỏ, làm bằng cành cây và lá cọ, thấp chỉ che đủ ngôi mộ, không có tường bao quanh. Người ta chui vào cúng mộ trong lều tranh này. Qua năm tháng, đời sau không còn biết cụ kỵ mình nữa thì lều tranh cũng tự phân huỷ. Ngôi mộ bấy giờ đã hoá thành đất, không ai biết đến nữa. Đó là một cách ứng xử rất thông minh của người sống: Vẫn tưởng nhớ đến người chết mà lại hoà đồng với quy luật tự nhiên: người chết phải về với đất, phải hoá thành đất.

Nếu chúng ta ai cũng xây mộ như một nhà tầng thu nhỏ, cũng sắt thép bê tông, thì ngôi mộ này biết đến bao giờ mới phân huỷ thành đất? Vậy thì những thế hệ sau lấy đất đâu mà chôn? Do đó xây mộ như ở Hình 1 là không đảm bảo môi trường bền vững và rất lãng phí đất. Rồi đây, khi thế hệ những người xây mộ này và con cháu họ chết đi, đã để lại một hậu quả lớn cho xã hội: Mộ đã xây cứ tồn tại đấy mà không ai biết đến cả. Cho nên xây mộ còn phải đảm bảo vệ sinh môi trường cho các thế hệ sau.

5- Lập mộ thế nào cho đúng?

Mộ tốt nhất là đắp bằng đất và có cỏ xanh. Do điều kiện sống hiện nay khá hơn trước kia, nên người sống có tâm lý muốn có cho người chết một ngôi mộ đàng hoàng hơn. Đó là một cách nghĩ có tâm, đáng tôn trọng. Tuy nhiên, làm gì cũng vậy, đơn giản vẫn là tốt. Cho nên một ngôi mộ đúng mức chỉ nên xây gạch bao quanh, trên có trồng cỏ. Tường cũng chỉ nên xây mỏng vừa phải (dày 6- 11cm) để sau này dễ phân huỷ.

Có mấy cách lập mộ được xếp thứ tự ưu tiên tốt nhất nhì ba, tư (1,2,3,4) theo Hình 2 như sau:

1- Đốt xác thành tro bụi trải về đồng quê, sông biển để thành đất, không lập mộ là tốt nhất. Xã hội cần phát triển phương thức này.

2- Chôn đại quan, san đất phẳng, không lập mộ. Người chết đã về với đất.

3- Chôn đại quan, lập mộ đắp đất đơn giản, không xây mộ, không cải táng. Ở các nghĩa trang của các thành phố lớn cũng không nên vì hiếm đất mà khuyến khích táng mả. Cần phải cải cái hủ tục này mà tìm giải pháp khác

4- Chôn đại quan xây mộ đơn giản, chỉ xây tường 11cm, quét vôi đơn giản (để mộ tự phân hủy sau khoảng 4-5 đời). Hoặc đốt xác rồi tro cốt lập mộ xây đơn giản như trên.

Hình 2

6- Hướng mộ

Nhiều thầy bày vẽ xem hướng la bàn rồi La kinh rất cầu kỳ. Thực ra người chết chẳng cần có mộ, nên cũng chẳng cần hướng mộ làm gì. Khi xây mộ bạn nên đặt hướng mộ như sau đây là được:

- Đầu người chết gối phía đất cao, chân dưới thấp;

- Mộ trông về làng quê, hay trông về đến đình chùa gần nhất (nghĩa là bia mộ trông về những nơi này);

- Trong nghĩa trang có quy hoạch hàng lối thì đặt hướng nào cũng được, miễn là đúng với quy hoạch chung. Không cần phân biệt hướng theo tuổi người chết. Các thầy bày hướng nọ kia là để có việc đấy thôi, không có ý nghĩa gì cả.

7- Mộ cho các vĩ nhân và người có công

Những vấn đề nêu trên là dùng cho ngôi mộ của người dân bình thường chúng ta. Còn đối với các vĩ nhân, danh nhân, người có công thì cần quan niệm khác. Đối với những người này, người sống cần xây cất mộ để người đời có thể đến tưởng niệm, thăm viếng, tỏ lòng biết ơn. Tuy nhiên, người chết không ai yêu cầu ta xây mộ họ để giữ lâu dài, vì mộ rồi cũng phải hóa thành đất. Tốt nhất, đối với những người này ta xây nhà thờ, nhà tưởng niệm, tượng đài, nghĩa trang v.v... với yêu cầu tính bền vững và tính thẩm mỹ cao. Đối với các nghĩa trang liệt sỹ thì cần đảm bảo tính nghiêm trang, lịch sự, tránh tô vẽ hình thức quá đáng. Trên toàn mặt mộ hoặc một phần mặt trên của mộ nên trồng cỏ xanh, chọn loại cỏ có thân mềm, bò ngang thì tốt.

8- Kết luận: Nói dài thế thôi, chứ cách ứng xử tốt nhất đối với thân xác khi chết là đốt thành tro bụi rồi trải ra đồng quê, sông biển. Thế là xong. Không có mộ, nhưng con cháu vẫn có thể gặp linh hồn người đã khuất trên bàn thờ.

GS Đích